عذاب وجدان چیست و چطور می توانیم آن را درمان کنیم؟

در زندگی روزمره با احساسات متفاوتی دست و پنجه نرم می کنیم که می توان گفت گاها عذاب وجدان نیز از جمله آن ها می باشد. در ضمیر ناخوداگاه ما کلمه عذاب وجدان از دوران کودکی در ذهن ما رخنه کرده و چه بسا حال مارا دگرگون، و فکرما را به خود مشغول می کند، طوری که زمان را از دست می دهیم. با وجود این کلمه در عصر حاضر، عملکرد ما هم توسط خود و هم دیگران مورد ارزیابی قرار می گیرد. نتیجه این ارزیابی اگر خوب باشد حال ما رو به راه است و اگر بد باشد عذاب وجدان و احساس گناه نسبت به عملی که انجام داده ایم، در وجود ما شعله می کشد. دراین نوشتار تلاش بر این است تا علت عذاب وجدان، راه حل های کارساز در این حوزه و چند روش درمانی را توضیح دهیم.

چگونه عذاب وجدان ذهن مارا مشوش می کند؟

در واقع کلمه وجدان براساس ارزش های اخلاقی و نحوه رفتار با دیگران به وجود آمده است. اگر فرد عملی را مرتکب شود که با ارزش های اخلاقی او در تضاد باشد وجدان او بیدار شده و آلارم عذاب، پشیمانی و احساس گناه را در او روشن می کند. به دنبال این  احساس ازاردهنده حس های مختلف دیگری مانند اضطراب، نگرانی، افسردگی و… شروع به اذیت فرد می نماید و حتی ممکن است شخص هنگامی که کاری را به خوبی انجام نداده یا از عمل کردن به آن اجتناب کرده، این احساس در او به وجود آید. بنابراین فرد به قدری با خود کلنجار می رود و خود خوری می کند که روان او درگیر و مشوش شده و علائم دل درد و تهوع در او ظاهر و بدین تریتب، تمام روز خود را به تلخی می گذراند.

دلایل برافروخته شدن عذاب وجدان!

نباید تنها زاوایای منفی این احساس را در نظر گرفت چرا که گاهی اوقات می تواند جنبه مثبتی هم داشته باشد. مثلا زمانی که فرد یک کیسه طلا درون زباله پیدا می کند، عذاب وجدان باعث می شود تا ان ها را نفروشد و به صاحب اصلی با استفاده از روش های مختلف باز گرداند، به این ترتیب حتی مال حرام را هم برای خانواده اش خرج نکرده است.

اضطراب

تشویش، دلشوره یا اضطراب حسی ناخوشایندی است که به دلایل ناشناخته در فرد به وجود می آید و هراس، نگرانی و درماندگی برای فرد به ارمغان می آورد. فردی که اضطراب جزئی از شخصیت او شده است، تمامی رفتارها و عملکردهایش را از زاویه منفی ارزیابی می کند، یعنی اگر کار او مثبت هم باشد آن را بد برداشت می نماید و احساس گناه و عذاب وجدان را به جان خود می خرد.

اعتقادات مذهبی فرد

دین در زندگی ما برای بهتر کردن حال روحی، داشتن آرامش، عدم انجام رفتارهای نابهنجار نقش بسزایی را داراست، اما برخی از افراد به صورت افراطی عمل می کنند و از کاه کوه می سازند. این گونه افراد در جامعه هم دیده می شوند، مثلا فردی به مال کسی دستبرد زده است برای آن که عذاب وجدان خود را کاهش دهد، پول دزدی را برای نذری دادن در ماه محرم مصرف می کند.

ریشه عذاب وجدان از کودکی نشئت می گیرد

کودکی دورانی حساس و مهمی تلقی می شود، از آن جهت که ذهن کودک مانند لوحی سفید و نانوشته می باشد که تمام اتفاقات اطراف را ثبت و ضبط می کند. بی شک هر چه در این ایام از زندگی کودک رخ دهد، از ان در بزرگسالی هم بهره می گیرد. بنابراین باید روی محیط خود و با افرادی که نشست و برخاست می کنیم، دقت داشته باشیم. کودکی که در خانواده ای بزرگ شده است که اعضای خانواده او را برای هر کاری مقصر می دانند و همواره از ترس سرزنش و تنبیه پنهان کاری می کند، چه بسا در بزرگسالی عذاب وجدان مختلفی برای موضاعات بی اهمیتی تجربه می نماید.

فرهنگ جامعه چه نقشی برعذاب وجدان دارد؟

در هر جامعه ای که یک فرهنگ خاص حاکم می باشد، حال اگر آن فرهنگ از قوانین سفت و سختی تشکیل یافته باشد، افرادی که عضوی از آن جامعه هستند، نسبت به هر کار خلاف آن که انجام می دهند احساس گناه و عذاب وجدان را خواهند داشت. در این نوع از جوامع کوچک ترین کاری که برخلاف عرف و فرهنگ آنها انجام شود، گناه شمرده می شود و حس عذاب وجدان در این اشخاص قوی تر است.

تاثیر فشار اجتماعی براحساس گناه

فردی که مسولیتی برعهده او گذاشته شده است، نسبت به کاری که انجام می دهد مورد قضاوت قرار می گیرد. بنابراین اگر کار خود را به نحو احسن به انجام نرساند دچار عذاب وجدان خواهد شد. شخصی دیگر را در نظر بگیرید که در جامعه خود فقیر است و باید شکم فرزندانش را سیر کند و به همین دلیل دست به دزدی می زند. حس عذاب وجدان و احساس گناه چه برای سیر شدن شکم فرزندانش باشد و یا کار دیگری، این حس او را از پا در می آورد.

افسردگی

این دسته از افراد تمام رویدادهای زندگی خود را به طور منفی می بینند و در هر لحظه رفتار خود را مورد بازخواست قرار می دهند. فرد افسرده مدام گوشه گیر و ساکت است و حوصله صحبت با کسی را ندارد چه بسا به همه می گوید که دم پرم نشوید! این فرد وقتی برای آب خوردن از اتاق خود بیرون می اید، ممکن است اعضای خانواده به او کنایه بزنند که “چه عجب ما شما رو دیدیم!”.همین یک جمله برای عصبی شدن فرد افسرده کافی است، بنابراین از الفاظ رکیک برای دفاع از خود در برابر والدین استفاده می کنند و به هنگام تنهایی دچار عذاب وجدان می شوند.

چگونه بر عذاب وجدان خود فائق آییم؟

قرار گرفتن این حس در وجود ما اثار مثبتی هم به دنبال دارد. مواقعی که اشتباهی از ما سر می زند با وجود احساس عذاب وجدان، عذرخواهی می کنیم و دل دیگران را بدست اوریم. این حس رضایت برای ما مفید است و حال ما را خوب می کند. به علاوه اگر این احساس عذاب وجدان را بدون دلیل منطقی و دائما تجربه کنیم، از هدف اصلی خود فاصله گرفته و باعث مشکلاتی چون کاهش اعتماد بنفس و عزت نفس می شود. داشتن این حس به طور دائم حال ما را خراب کرده و اضطراب زیادی برای ما به ارمغان می آورد، بنابراین چند راهکار دراین مقاله گنجانده ایم که به شرح زیر است:

به کارهای خود امتیاز دهید!

اگر احساس می کنید که برای فرزند و همسر خود مادر و همسر خوبی نیستید، تمامی کارهایی ک برای انها انجام می دهید را در دفتری نوشته و به خود امتیاز دهید و هر زمان احساس گناه به سراغ شما آمد آن را مطالعه کنید. این گونه قدری از حس عذاب وجدان شما کم می شود.

قدردان وجود خود باش

دفترچه ای برای خود تهیه کنید و نام آن را “قدرشناسی ونیکی” بگذارید و قبل از خواب سه یا چهار کاری که نتیجه مثبتی به همراه داشته یادداشت کنید. سپس اخر هفته آنها را مطالعه کرده و این گونه به جای توجه بیش از اندازه بر خطا، قدردان نیکی های خود باشید.

مشورت کنید

احساس خود را برای افراد دیگر بازگو کنید، مثلا اگر به دلیل – تصمیم گیری اشتباه شما مشکلی پیش آمده، آن را برای نفر دیگر شرح دهید و نظر او را بپرسید. گاهی اوقات ما از کاه کوه می سازیم، در صورتی که از زاویه  دیگری هم می شود موضوع را حل کرد. زمانی که فردی کاری به ما محول کرده است، اگر فرصت انجام آن کار را نداشته باشیم احساس عذاب وجدان می کنیم چون نمی خواهیم که کسی از ما ناراحت شود یا دلش بشکند. پس بهتر است در این شرایط نظر او را هم بپرسیم شاید در دید ما این مسئله حیاتی و مهم است و از نظر او هیچ اشکالی نداشته باشد.

تفکر همه یا هیچ

تفکر صفر و یک، سیاه و سفید یا همه و هیچ تفکری است که شما دوست دارید در همه کارها بهترین و کمال گرا باشید. مثلا اگر پروژه ای را شروع کرده اید می خواهید بهترین پروژه ای را تحویل دهید که نامبر وان شوید، ولی این تفکر اشتباه است. اگر شما آن پروژه را ناقص هم نوشته باشید چیزی از ارزش شما کم نمی شود؛ به یاد آورید که در کارهای دیگر مانند آشپزی چقدر حرفه ای هستید. در زندگی خود فقط رنگ سیاه یا سفید مطلق را نداشته باشید، اضافه کردن رنگ خاکستری به شما کمک می کند تا احساس عذاب وجدان خود را کاهش دهید.

سخن پایانیه.

عذاب وجدان را همه افراد تجربه می کنند که بر اساس ارزش اخلاقی او می باشد. اگر این احساس به شکل وسواس تبدیل شود، تمام جنبه های زندگی فرد را تحت شعاع قرار می دهد و مشکلات روانی و جسمانی را بدنبال خواهد داشت، بنابراین افراد باید سعی کنند بر این حس فائق آیند.

سوالات متداول

۱- علت عذاب وجدان چیست؟

عوامل مختلفی باعث عذاب وجدان می شوند مانند، فرهنگ اجتماعی، افسردگی، دوران کودکی ومواردی که در مقاله کامل توضیح داده شده است.

۲- راهکار موثر برای جلوگیری عذاب وجدان چیست؟

عذاب وجدان دارای سه مرحله پذیرش خطای خود، عذرخواهی و جبران اشتباه می باشد.

۳- حال فردی که عذاب وجدان دارد در ظاهر چگونه است؟

عذاب وجدان در این افراد به صورت دل درد، تهوع، سردرد و... بروز می کند.

سوالات خود را در بخش نظرات با ما در میان بگذارید…